Rusya'nın Ukrayna'yı iÅŸgali sonrası ham yaÄŸ yüklü gemilerin Türkiye'ye gelememesi ve yurt içinde bir iki aylık stok kalmasının yarattığı endiÅŸeler yaÄŸ fiyatlarını vurdu.

Son bir yılda ülke genelinde ortalama yüzde 54,4 oranında zamlanan ayçiçek yağı fiyatları, sadece iki gün içinde yüzde 18-25 aralığında daha zamlandı.

Stokların tükenme ve fiyatların daha da artma riskine karşı vatandaÅŸlar marketlere akın ederken, marketlerde ise ürünün raf fiyatı ile kasa fiyatı arasındaki ciddi farklar tepki çekti.

Peki, geçen hafta bitkisel yaÄŸ sanayicilerinin 'yaÄŸda bir iki aylık stoÄŸumuz var, fiyatlar ancak bu süre içerisinde ithalattaki sorunlar çözülmezse artar' ÅŸeklindeki açıklamalarına raÄŸmen neden ciddi zamlar yaÅŸandı?

'PANÄ°K HAVASI ARZ TALEP DENGESÄ°NÄ° BOZDU'

Ä°stanbul Perakendeciler DerneÄŸi (PERDER Ä°stanbul) Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Faruk Güzeldere, sozcu.com.tr'ye yaptığı deÄŸerlendirmede, yaÄŸ fiyatlardaki artışın nedenini arz talep dengesinin bozulması olarak açıkladı.

Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle tüm emtia fiyatlarında olduÄŸu gibi ham yağın fiyatında da sert artışlar yaÅŸandığını, benzer ÅŸekilde akaryakıta gelen zamlarla taşımacılık maliyetlerinin de ciddi ÅŸekilde yükseldiÄŸine dikkat çeken Güzeldere, fiyatların ilerleyen dönemlerde maliyetlerdeki bu artıştan etkileneceÄŸine iÅŸaret etti. Ancak Güzeldere, son günlerde yaÅŸanan anlık zamların vatandaşın talebini artırmasından kaynaklandığını söyledi.

Güzeldere, "Geçen hafta 'yaÄŸ stokları bitecek' algısı nedeniyle vatandaÅŸ panikledi. Bu panik de arz talep dengesini bozdu. Marketlerde bitkisel yaÄŸlara ciddi bir talep olunca fiyatlar da tırmandı" dedi ve ÅŸöyle devam etti:

"Hangi ürün olursa olsun, arz talep dengesi bozulursa fiyat oynaklaşır. VatandaÅŸ panik havasıyla birden fazla yaÄŸ aldı. Yarım saat içinde aynı aileden iki kiÅŸi yaÄŸ istedi mesela. Panik yapılmasa bunlar olmayacak. Bu panik iki gün içinde yaÄŸ fiyatlarının yüzde 20-25 aralığında artmasıyla sonuçlandı."

'BÄ°R AYLIK SATIÅžIMIZI Ä°KÄ° GÜNDE YAPTIK'

Gıda Perakendecileri DerneÄŸi (GPD) Yönetim Kurulu Üyesi Erdal Tüfekçi ise, sozcu.com.tr'ye yaptığı deÄŸerlendirmede, "Yaklaşık bir aylık satışımızı iki günde yaptık. Vatandaşın yoÄŸun ilgisi tedarik zincirinde dengesizlik yaratınca fiyatlar arttı" dedi.

Tüfekçi, "TelaÅŸa, paniÄŸe gerek olmadığını vurgulamakta fayda var. Talep aşırı artarsa, bir iki aylık stoÄŸu kalan ürünün fiyatı da artar. Fiyatların artacağı endiÅŸesiyle hareket eden vatandaÅŸ ÅŸu an uygun fiyattan aldığını düÅŸünse de, aslında talebi artırdığı için bir sonraki alımı için fiyatları yükseltmiÅŸ oluyor" diye konuÅŸtu.

Åžu an için yaÄŸ stoklarının bitmesi gibi bir durum yaÅŸanmadığını, bu yüzden panik ve telaÅŸa gerek olmadığının altını çizen Tüfekçi, fiyatların seyrine iliÅŸkin ise ÅŸunları söyledi:

"Bir iki ay sonra hasadın baÅŸlamasıyla birlikte yeni ürünlerin gelmesi piyasayı rahatlatacaktır. Bu süreç içerisinde eÄŸer döviz kurunda beklenmeyen bir artış olursa fiyatlar geçici bir süre daha yükselebilir ama yerli üretim devreye girince geri çekilecektir."

'RAFTAKÄ° FÄ°YATLA KASADAKÄ° FÄ°YAT FARKLI OLAMAZ'

Öte yandan, vatandaşın panik alışveriÅŸi sonrası bazı marketlerde ürünün raftaki etiket fiyatıyla kasadaki fiyatı arasında ciddi farklar dikkat çekti.

Tüketici Konfederasyonu BaÅŸkanı Aydın AÄŸaoÄŸlu, bazı marketlerde 5 litrelik sıvı yaÄŸların raf fiyatı 130 TL iken, kasadaki fiyatının 190 TL'ye çıkmasına iliÅŸkin, "Bu, vurgunculuk deÄŸil de nedir?" dedi.

"Ürünün raftaki etiket fiyatı ile kasadaki fiyatı arasında fark olması takdirde tüketici lehine fiyat uygulanacağına dair açık kanun hükmü var. 6502 sayılı kanunun 54. maddesinin 2. fıkrası bunu açık ve net olarak ifade eder" diyen AÄŸaoÄŸlu,

"Tüketiciler aradaki farkın ticari avans faiziyle kendisine iadesi için, tüketici hakem heyetlerine internetten baÅŸvurmak suretiyle hak arayabilir. Tüketici hakem heyeti kararı eline ulaÅŸtığında ise, mahkeme kararı hükmünde olan bu karar ile satıcının ödememe ÅŸansı kalmaz" diye konuÅŸtu.

'BÄ°R DÄ°ÄžER SORUMLU DA BÄ°LÄ°NÇSÄ°Z TÜKETÄ°CÄ°LER'

AÄŸaoÄŸlu, son iki üç günde vatandaşın marketlerde yaÄŸ alışveriÅŸine koÅŸmasının ana sorumlularının kamuoyuna zamanında açıklama yapmayan dış ticaret ve iç ticaret bürokrasisi olduÄŸunu vurguladı.

Yeni Tarım ve Orman Bakanı Vahit KiriÅŸci'nin, "Türkiye'de yeterli miktarda ayçiçek yağı stoku var, asılsız iddialara itibar etmeyin, endiÅŸe edilecek bir durum söz konusu deÄŸil" açıklamasını ise 'geç kalınmış bir açıklama' olarak deÄŸerlendiren AÄŸaoÄŸlu, bir diÄŸer sorumlunun da 'marketlere hücum eden bilinçsiz tüketiciler' olduÄŸunu vurguladı.

"Marketlere, satış noktalarına adeta hücum edilmesi ve aşırı talep artışına yol açılması fiyatların yükselmesine neden oldu ve karaborsacılara da gün doÄŸdu" diyen AÄŸaoÄŸlu, ÅŸu uyarıda bulundu:

"Böyle olaÄŸanüstü dönemlerde tüketicileri itidalli davranmaya, talebi kısmaya, zorunlu durumlarda ise asgari miktarda alışveriÅŸ yapmaya davet ediyoruz."